Plany miasta antyk, eklektyzm, Sulivana
Parthenon na ateńskim Akropolu.
Partenon na Akropolu jest najsłynniejszą świątynią dorycką arcydzieła Iktionosa i kallikratesa z połowy V wieku p.n.e..Świątynię poświęcono patronce Aten – Pallas Atenie. Budowano ją z pentelijskiego marmuru przez 14 lat. Stanął na fundamencie z głazów kamiennych przekrytych płytami marmurowymi, które stworzyły podstawę o trzech półmetrowych stopniach obiegających budowlę dookoła W pasach wejściowych dodać musiano stopnie pośrednie. Kolumnada obiegająca zewnętrzny obrys składa się z 50 kolumn niosących 1,5 – metrowy architraw z frezem o 96 tryglifach i 92 metopach. Szczytowe ściany wieńczą tympanony, przedstawiające sceny figuralne: narodziny Ateny i walkę z bogiem morza Posejdonem.Na zewnętrznej ścianie głównego wnętrza świątyni zwanej cellą mistrz idiasz uwietrznił scenę z procesji panatenajskiej, podczas której wierni nieśli płaszcz bogini Ateny. Świątynię podzielono na dwa odrębne wnętrza z wejściem ze ścian szczytowych. W większym – celli stanął posąg dłuta idiasza przedstawiający olbrzymią postać Ateny z kości słoniowej i złota. W drugiej skromniejszej części mieści się skarbiec.
Porównaj secesje z eklektyzmem.
Słowo eklektyzm pochodzi z greckiego „wybierający”. W architekturze kierunek ten polegał na zestawieniu poszczególnych form przeniesionych z innych okresów, odrębnych od siebie w czasie i treści. W działalności architektonicznej wiązał się ze znaczeniem negatywnym. Określa on dzieła nietwórcze, niekonstruktywne, polegające na adaptacji i kompilacji niektórych preferowanych tematów i wzorów historycznych. Tendencje eklektyczne zjawiły się silnie w okresie poprzedzającym formowanie nowych idei i założeń. Cechuje je charakterystyczny prymitywizm wynikający z braku dostatecznie silnej idei, kształtującej własny wyraz współczesnej formy. Rozwijający się kierunek form polegający na kopiowaniu „modnych” wzorów historycznych tworzy budowle o charakterze odtwórczym. Powstają więc budowle „romańskie”, „gotyckie” czy „bizantyjskie”. Architektura monumentalna wprowadza do obiektów realizowanych w europejskich metropoliach wszystkie niemal style włącznie z barokiem. Budowle tworzone z najrozmaitszych form minionych epok, uzupełniane elementami rzeźbiarskimi, cechuje bogactwo form i plastyczność fasad. Takie rozwiązania są zaprzeczeniem idei postępu, rozwoju formy i treści w architekturze, nie wnoszą bowiem żadnych twórczych wartości, ograniczając się po prostu do mechanicznego kopiowania.
Kierunkiem, dążącym do uzdrowienia sytuacji jest secesja. Tworzy ją O.Wagner w końcu 19-tego wieku, przedstawiciel szkoły zakładającej odrzucenie wszelkich form historycznych. Kierunek ten, operując stosunkowo prostymi bryłami, wprowadza zdobnictwo o jakby przypadkowych liniach geometrycznych. Podjęto próbę wyjścia z impasu, w którym się znalazła architektura. Jednak czysto formalnie traktowanie budowli i abstrakcyjna dekoracyjność w pogoni za interesującą formą doprowadziła do szybkiego upadku secesji. Słowo secesja pochodzi z łaciny „odłączenie”. Kierunek ten dąży do stworzenia nowych form stylowych, które przez swoją wartość i nowoczesność przeciwstawiają się jałowości twórczej eklektyzmu. Walorem tego kierunku jest przyjęta zasada swobodnej kompozycji. Projektujący w tym stylu operowali formą często akonstrukcyjną, jednak łączyli ją z podstawowymi czynnikami tworzącymi dzieła architektoniczne. Dobór i faktura materiałów, proporcja i kompozycja płaszczyzn, konsekwentne kształtowanie wnętrza oraz operowanie kolorem i światłem-to świadome elementy ich działania. Kształtowanie form, ornamentacja i zdobnictwo tego kierunku polegają na tworzeniu wrażeń wizualnych, obliczonych na percepcje widza i wywołujących silną reakcję emocjonalną. Wszystko co niezwykłe, zaskakujące i nowe, miało wyrażać nową sztukę, wobec której odbiorca nie mógł pozostać obojętny. Wyrafinowane krzywizny lini i płaszczyzn, asymetria, graficzne opracowanie fragmentów, niezwykłe proporcje, niespokojny rytm. Ornamentyka stosowana w zdobnictwie jest niespokojna, dynamiczna i linearna. Obok ornamentów geometrycznych występuje szereg elementów stylizowanych zwierzęcych i roślinnych. Niewątpliwie jednak miękkość i płynność oraz fantazyjność formy to podstawowe elementy tego kierunku.
Szkoła chicagowska Louisa Sulivana.
Prace nad udoskonaleniem konstrukcji szkieletowej doprowadziły (1880-90) do wznoszenia budynków wieżowych zwanych drapaczami chmur. W Chicago wyrosło wiele takich budynków. Ich autorami byli młodzi architekci-przyszli twórcy szkoły chicagowskiej. Szkoła chicagowska rozwiązywała problem wielkiego biurowca i to zagadnienie stanowiło punkt wyjścia dla innych osiągnięć. W ciągu działalności architekci odrzucili dekoracje z elementów historycznych. Twórczość ich była uwarunkowana wieloma osiągnięciami technicznymi. Zastosowano nowy typ konstrukcji szkieletowej i nowe rozwiązanie fundamentów jako ruszt. W twórczości ich wystąpiła jedność architektury i konstrukcji. Charakterystyczne dla nich jest stosowanie szerokich okien dających dużo światła. Uzyskiwano to dzięki zastosowaniu wydłużonych poziomych okien osadzonych w metalowych ramach. W elewacji wydobyto naturalną siatkę szkieletu. Elewacja ma bardzo dobre proporcje. Upadek szkoły był spowodowany kryzysem, wstrzymującym rozwój miast.
